Joodse senioren uit Dortmund te gast in Aalten
'Dit zijn contacten die we moeten koesteren'
Door Karin Stronks
AALTEN – Een kleine zestig Joodse senioren uit Dortmund waren op dinsdag 3 juli te gast in Aalten. Ze bezochten het Nationaal Onderduikmuseum, wandelden langs Stolpersteine in de Hogestraat, werden ontvangen in de Aaltense synagoge en gebruikten gezamenlijk een lunch in gebouw Elim. Eén van de gasten heeft als eenjarig jongetje met zijn ouders en zijn driejarige broertje in Aalten ondergedoken gezeten. "Bij toeval kwamen we hier achter! Heel bijzonder dat deze man, Joachim Polak, vandaag ook Aalten bezoekt", geeft Tijme Bouwers aan. "Dit zijn contacten die we moeten koesteren."
Tolk
De Joodse gasten arriveerden per bus en werden op de markt in het zonnige Aaltense centrum in vier groepen verdeeld. Twee groepen begonnen het bezoek met een rondleiding in het Nationaal Onderduikmuseum, de andere twee groepen wandelden eerst langs de in Aalten aangebrachte Stolpersteine in de Hogestraat en werden daarna ontvangen in de Aaltense synagoge. De gasten werden rondgeleid door bestuursleden van de stichting Vrienden van de Aaltense synagoge en vergezeld door een tolk omdat een groot aantal bezoekers alleen Russisch sprak. Volgens Sallo van Gelder komt dat omdat na de Tweede Wereldoorlog Russische Joden werden gestimuleerd om in Duitsland te komen wonen. "In het kader van de Wiedergutmachung", zegt hij.
Toeval
Tijdens het bezoek kwam Tijme Bouwers, voorzitter van de stichting Vrienden van de Aaltense synagoge, er bij toeval achter dat één van de gasten als klein jongetje met zijn gezin in Aalten ondergedoken heeft gezeten. In de Aaltense synagoge vertelde deze man, Joachim Polak, hierover: "Ik kan me hiervan niets herinneren, ik was toen één jaar oud… Alles wat ik weet is wat men mij heeft verteld. Wat ik heb gehoord is dat mijn moeder met mij en met mijn broertje van drie jaar oud ergens in Aalten opgevangen is. Later voegde mijn vader, die in Duitsland werd gezocht, zich bij ons. Na Aalten kwamen we in Groningen terecht en daarna in Rotterdam vanwaar we probeerden per schip te vluchten. Dat mislukte omdat Rotterdam gebombardeerd was. We hebben drie jaar in kamp Westerbork gezeten. Ik heb geluk gehad en de oorlog overleefd. In 1957 zijn we naar Duitsland verhuisd. Het is heel bijzonder om nu hier in Aalten te zijn!"
Geïnteresseerd
Hugo Kuiper van de stichting Vrienden van de Aaltense synagoge vertelde de Joodse gasten uit Dortmund enkele bijzonderheden over de synagoge. Sallo van Gelder sprak over zijn ontsnapping aan een transport naar het oosten door zich te verschuilen onder de rok van een non en over zijn onderduikperiode in het buitengebied van Aalten. De Joodse gasten waren erg geïnteresseerd in de plaatselijke geschiedenis en luisterden aandachtig naar de verhalen. Zij kregen een lunch aangeboden in gebouw Elim. Na de lunch werd het programma vervolgd. Rond 15.00 uur was het bezoek aan Aalten ten einde en reden de Joodse senioren uit Dortmund naar Enschede om daar de synagoge te bezoeken.
Onderzoek
Het contact met de Joodse gemeenschap in Dortmund kwam tot stand door nauwgezet onderzoek van Hugo Kuiper naar het verleden van Berta Mathilda Lewy, die op veertienjarige leeftijd omkwam in kamp Sobibor. Ze woonde met haar ouders, die naar Nederland waren gevlucht vanuit Dortmund na de Kristallnacht, aan de Hogestraat waar zij hoopten veilig te zijn. Echter zaten ze als ratten in de val nadat Duitsland Nederland bezette. Hugo Kuiper kwam in contact met een journalist en een historicus uit Dortmund. Tijme Bouwers: "Via deze twee mannen kwamen we in contact met rabbi Barbaref. In december hebben we door deze contacten na elf jaar weer een Chanoekaviering in de Aaltense synagoge kunnen houden met een aantal jonge Joodse studenten uit Dortmund. En nu mogen we Joodse senioren ontvangen! We zijn erg blij met de inspanningen van Hugo, contacten als deze moeten we koesteren…"