'Bij Canto Ostinato voel je heel erg de band met het publiek'
Simeonkwartet speelt Ten Holts meesterwerk in de Hanzehof
Door Josée Gruwel
ZUTPHEN – Voor het Simeonkwartet is het spelen van Canto Ostinato in de Zutphense Buitensociëteit een traditie. Op zaterdag 9 februari staan er voor de 32ste keer vier vleugels als in een soort klaverblad klaar om bespeeld te worden. Cathelijne Maat, Esther Scheerder, Jacobus den Herder en Emile Engel nemen het publiek mee in een anderhalf uur durende beleving van het meesterwerk van Simeon ten Holt. Een beleving die meer wegheeft van een ritueel dan van een concert. "Uiteindelijk werkt het rustgevend", vertelt Emile Engel.
Ten Holt schreef Canto Ostinato, een werk voor vier vleugels, in de zeventiger jaren. De naam van het muziekstuk geeft weer waar het om gaat: Canto verwijst naar een kort muzikaal motief en Ostinato verwijst naar herhaling. Emile Engel: "Met Canto Ostinato keerde Simeon ten Holt terug naar de oervorm van West-Europese muziek voor wat betreft melodie, harmonie en ritme. Dat was in de jaren zeventig van de vorige eeuw revolutionair. Met motieven van vijf noten die steeds werden herhaald kreeg het werk een heel harmonisch karakter. De noten liggen hierbij vast, maar de uitvoerende bepalen hoe die gespeeld worden: legato, staccato, piano, forte, crescendo of diminuendo bijvoorbeeld. Dat laatste betekent dat het werk nooit hetzelfde klinkt. Van de musici vraagt het dat ze elkaar goed aanvoelen, verwantschap voelen, op elkaar reageren en elkaar de ruimte geven bij het spelen."
Hypnotiserende echo
In Canto Ostinato zijn alle pianopartijen met elkaar verweven. Piano één, gespeeld door de van oorsprong uit Zutphen komende Jacobus den Herder, laat het hele stuk door de hoofdlijn horen in een melodisch motief van vijf noten. Herder is nieuw in het Simeonkwartet en neemt de positie van Rien Wulffraat in. Piano twee, met pianiste Cathelijne Maat, speelt hetzelfde motief maar in een andere volgorde, waarbij de laatste noot uit het motief van piano twee de eerste noot is van het motief van piano één. Hierdoor ontstaat het effect van een hypnotiserende echo. De ritmische basis van het kwartet wordt gevormd door Esther Scheerder en Emile Engel. Zij zijn als het ware de ritmesectie van het Simeonkwartet. Engel: "We repeteren heel intensief om op elkaar af te stemmen, maar door de vrijheid van spelen blijft Canto Ostinato een werk in uitvoering: iedere keer klinkt het net iets anders, is elke sectie een aaneenschakeling van kleine verschuivingen. Juist het inspelen op elkaar verbindt. Daarnaast voelen we meer dan bij andere klassieke concerten de eenheid met het publiek."
Matrasje
Het publiek neemt bij dit concert een bijzondere plaats in. Het kan liggend op een zelf meegebracht matrasje of ligbed de hypnotiserende muziek en de meebewegende lichtshow van lichtspecialist Mark Hengeveld ervaren. Maar liggen hoeft zeker niet, er staan ook stoelen klaar, en zelfs lopen onder het concert mag. Volgens Engel is de manier waarop het publiek als het ware ademt mede bepalend voor het spelen van het werk. "We voelen het publiek meer dan bij het spelen van andere klassieke muziek."
Pianist Jeroen van Veen, die ook heel vaak Canto Ostinato speelde, zegt in www.ligconcert.nl: "De pianisten navigeren door het stuk, dat bestaat uit 106 secties, en ze hebben voortdurend oog- en oorcontact. Via luisteren en kijken neemt een van hen het initiatief om gemeenschappelijk door te gaan naar de volgende sectie. Dit lijkt erop alsof diegene het stuk leidt, maar het tegendeel is waar. Bij Canto Ostinato bestaat geen leiding. Het stuk leidt als het ware zichzelf en het is de taak van de musici om het stuk in juiste muzikale banen te voeren, waarbij ze ook afgaan op elementen van buitenaf, zoals de akoestiek en het publiek, de sfeer."
Op 9 februari staan er vier Yamaha's klaar. Voor de insiders: twee keer een C7 voor het spelen van de melodische en harmonische lijn, een C5 voor de basisakkoorden en een C3 voor de baslijn. "Ze worden voor het concert op elkaar gestemd, zodat ze op dezelfde manier intoneren en een warme klank geven."
Het Simeonkwartet heeft zich voor de 32ste keer goed voorbereid. "Het wordt een mooi feest, want we hebben in al die jaren de diepere lagen van Canto Ostinato helemaal uitgespit."
Het concert op 9 februari is in de Oosterberg Buitensociëteit van de Hanzehof in Zutphen, aanvang 20.00 uur, entree € 25,25, kinderen tot 16 jaar € 15,15. Kaarten via www.hanzehof.nl of telefonisch 0575 512013.